رویکرد زبانی در ترجمه

رویکرد زبانی در توسعه نظریه های ترجمه نقش مهمی داشت. نماینده مهم این رویکرد نایدا بود که شاهکار خود با عنوان «به سوی علم ترجمه» را منتشر کرد و بر دستور زایشی گشتاری که توسط چامسکی معرفی شده بود تاکید می کرد. از نظر نایدا هر جمله ای معنایی داشت که حتی با تغییر زبان هم این معنا تغییر نمی کرد و نایدا آن را جمله هسته ای (kernel sentence) نامید.

در نظریه نایدا، هر جمله را می توان تجزیه و تحلیل کرد اما معنا به کلمات بستگی نداشت یعنی وقتی یک جمله به زبان دیگر ترجمه می شود معنا ثابت باقی می ماند ولی فرم یا کلمات تغییر می کنند. این نظریه نشان دهند تغییر نگرش از ترجمه تحت اللفظی به ترجمه آزاد بودن بدون در نظر گرفتن فرم یا شکل متن. این نظریه بر بافت (context) تاکید می کرد و هم به خواننده زبان مبدا و هم به خواننده زبان مقصد، درک یکسانی از مفهوم یک جمله می داد که به آن تعادل پویا گفته می شود.

نظریه نایدا در ترجمه انجیل مورد توجه قرار گرفت چرا که در ترجمه انجیل، انتقال و گسترش معنا اهمیت داشت و نیز در ترجمه تبلیغاتی مد نظر واقع شد. اما ظاهرا تعادل از نظر بافت یا موقعیت کافی نبود چرا که ممکن بود به فرم و ویژگی های سبکی متن لطمه وارد شود به خصوص در ترجمه شعر و این یکی از انتقادات وارده به نظریه نایدا بود.

رویکرد نقش گرا در ترجمه

رویکرد نقش گرا در مطالعات ترجمه عمدتا هدف یا نقش ترجمه در فرهنگ مقصد را مد نظر قرار می داد. رویکرد نقش گرا که با رویکرد زبانی متفاوت بود اهمیت بیشتری به نقش می داد و نه به تعادل زبانی. کاترینا رایس و هانس ورمیر در این زمینه قابل ذکر هستند. ورمیر نظریه اسکوپوس را مطرح کرد یعنی هر ترجمه هدف و نقش اصلی خودش را داشت که به تعیین روش ترجمه آن کمک می کرد.

بر طبق نظریه اسکوپوس، یک متن مبدا را می توان به نسخه های مختلفی ترجمه کرد با توجه به نقش یا هدف مختلف آن. این رویکرد به جای تعادل به مقصد توجه دارد. بعد از نظریه اسکوپوس، لفور نظریه «سازگار» (adaptation) خودش را مطرح کرد که یکی از زمینه های نظریه اسکوپوس بود. مسلما این نظریه بعد اجتماعی به ترجمه بخشید.

رویکرد فرهنگی در ترجمه

بسنت و لفور که کتاب «ترجمه، تاریخ و فرهنگ» را منتشر کردند چرخش فرهنگی در ترجمه را مطرح کردند. رویکرد فرهنگی به ویژه بر وضعیت مهم فرهنگ در ترجمه و تاثیر فرهنگی ترجمه در منطقه زبان گیرنده، در نظر گرفتن ترجمه به عنوان یک ادبیات مستقل و نه صرفا کپی متن اصلی تاکید می کرد. سوای از رویکردهای سنتی که هدفشان انتقال پیام یا نقش بود، رویکرد فرهنگی ترجمه را در محیط فرهنگی گسترده ای در نظر گرفت که متمرکز بر موقعیت فرهنگی، تاریخ و هنجارها بود. این رویکرد، دیدگاه جدیدی از مطالعات ترجمه را مطرح می کرد.

نظریه پلی سیستم یکی از نمونه های رویکرد فرهنگی بود اگرچه قبل از چرخش فرهنگی مطرح شده بود. این نظریه تاکید می کرد که محیط فرهنگی تعیین کننده روش ترجمه متون است. در دهه 1990، چرخش فرهنگی به سمت مسائل سیاسی سوق پیدا کرد و به صورت رویکرد فمنیستی، کانیبالیسم، و پست کلونیالیسم حرکت کرد.