تاریخچه حافظه ترجمه
در طول دهه 1980 و اوایل دهه 1990، مودم ها جایگزین دستگاه فاکس شدند و در نتیجه، جابجایی متن ها با فرمت های الکترونیکی انجام می شد. در طول دهه 1990، قدرت شبکه های رایانه ای به حدی رسید که امکان فعالیت در سطح بین المللی را برای کسب و کار ترجمه فراهم می کرد و ارتباط بین مترجمان و مشتریان در سراسر دنیا را امکان پذیر می ساخت.
رایانه های به هم مرتبط امکان انتقال و جابجایی اطلاعات از هر نوعی را تقریبا به صورت لحظه ای و با استفاده از سیگنال های دیجیتالی امکان پذیر ساخته و با از بین بردن فاصله های مکانی، فضایی مجازی را ایجاد می کنند. اصطلاح فضای مجازی را نخستین بار ویلیام گیبسن از سرشناس ترین چهرههای ادبیات پست مدرن در رمان علمی تخیلی نئورومانسر (1984) به کار برد و بعدها این واژه به جهان ارتباطات راه یافت و ابعاد گسترده تری پیدا کرد.
واژه سایبر از لغت یونانی Kybernetes به معنی سکان دار یا راهنما مشتق شده است. نخستین بار اصطلاح «سایبرنتیک» توسط ریاضیدانی به نام نوربرت وینردر کتابی با عنوان «سایبرنتیک و کنترل در ارتباط بین حیوان و ماشین» در سال 1948 بکار برده شد. سایبرنتیک علم مطالعه و کنترل مکانیسم ها در سیستم های انسانی، ماشینی (و رایانه ها) است. فضای سایبر به مجموعهای از ارتباطات درونی انسان ها از طریق رایانه و وسائل مخابراتی بدون در نظر گرفتن جغرافیای فیزیکی گفته می شود. یک سیستم آنلاین نمونه ای از فضای سایبر است که کاربران آن می توانند از طریق ایمیل با یکدیگر ارتباط بر قرارکنند.
بر خلاف فضای واقعی، در فضای سایبر نیاز به جابجایی های فیزیکی نیست و کلیه اعمال فقط از طریق فشردن کلیدها یا حرکات ماوس صورت می گیرد. این موضوع سبب ارتباطات عظیم در سطح جهانی شد و نیاز به خدمات ترجمه و ابزار هدفمند برای ترجمه به خصوص حافظه های ترجمه را ایجاب کرد.
عدم موفقیتِ ترجمه ماشینی در دهه 1960 منجر به ظهور ترجمه با کمک رایانه شد. توسعه ابزار ترجمه با کمک رایانه که از سال 1967 در نتیجه گزارش ALPAC در سال 1996 تا سال 2013 یعنی 46 سال ادامه داشت را می توان به چهار دوره تقسیم کرد:
- دوره آغازین از 1967 تا 1983
- دوره رشد پایدار از 1984 تا 1993
- رشد سریع از 1993 تا 2003 و
- دوره توسعه جهانی از 2004 تا 2013
اعتقاد بر این است که ترجمه با کمک رایانه پس از ترجمه ماشینی به وجود آمد در حالی که ترجمه ماشینی در نتیجه ی اختراع رایانه ها ایجاد شد. اگرچه رابطه بین ترجمه و رایانه ها با توسعه نرم افزار برای ترجمه ماشینی شروع شد اما توسعه عظیم فناوری های ترجمه با توسعه فرهنگ لغت های الکترونیکی و پایگاه های داده ای اصطلاحات، ابزار نشر رومیزی و ابزار محلی سازی و ظهور اینترنت با امکانات مختلفش برای انجام تحقیقات و ابزار کمکی ترجمه شروع شد.
دیجیتالی شدنِ فرایند ترجمه در طول دهه 1990 اتفاق افتاد زمانی که ابزار حافظه ترجمه که معمولا با سیستم های مدیریت اصطلاحات ادغام شده بودند در شرکت های ترجمه مورد توجه واقع شده بودند زیرا این ابزار به آنها کمک می کرد تا بهره وری خود را ارتقا دهند. امروزه، نرم افزارهای مختلف رایانه ای را می توان برای افزایش کارایی، سرعت یا کیفیت ترجمه استفاده کرد که البته این ادعاها با انجام مطالعات مقایسه ای عینی به [xii]کمتر به اثبات می رسد.
ترکیب فرایندها و ابزار رایانهای با فرایندها و ابزار ترجمه منجر به ایجاد یک حوزه مطالعاتی جدید با عنوان فناوری های ترجمه شد که هم در صنعت ترجمه و هم در محیط دانشگاهی، ترجمه ماشینی یا ترجمه به کمک رایانه یا ترجمه رایانهای[ نام دارد. دسته بندی ابزار ترجمه با کمک رایانه نسبتا دشوار است . در پژوهش های مختلف، اپلیکیشن های رایانه ایِ مرتبط با ترجمه بر اساس معیارها یا رویکردهای مختلف به شکل های متفاوتی دسته بندی شده اند.
برخی دانشمندان مقیاسی را بر اساس میزان استفاده از رایانه در فرایند ترجمه ارائه می کنند که بر اساس میزان دخالت انسان در ترجمه و میزان استفاده از رایانه در فرایند ترجمه است. در یک سوی این مقیاس، ترجمه انسانی قرار دارد یعنی نوعی از ترجمه که در آن کل فرایند ترجمه توسط انسان و تنها با استفاده از قلم و کاغذ انجام می شد و این شیوه قرن ها در ترجمه مورد استفاده قرار گرفته اما در سوی دیگر این مقیاس، ترجمه ای کاملا اتوماتیک یا خودکار و با کیفیت بسیار بالا انجام می شود.
در سال 1992، این دیدگاه کاملا یوتوپیایی بود و امروزه نیز در صورتی که هیچ کنترل یا محدودیتی روی زبان متن ها نباشد چنین خواهد بود. بین این دو مقیاس، انواع دیگری از ترجمه وجود دارند که از ابزار ترجمه با کمک رایانه استفاده می کنند اما میزان استفاده از رایانه متفاوت است. در ترجمه انسانی با کمک رایانه، مترجم مسئول انتخاب و استفاده از ابزار مورد نیاز خود است، که با ترجمه ماشینی با کمک انسان از این نظر فرق دارد که رایانه خود کار ترجمه را انجام می دهد اما با کمک انسان؛ چنان که مترجم انسانی، فقط پیش ویرایش یا پس ویرایش متن را انجام می دهد.
درباره مریم پورگلوی
مریم پورگلوی، مترجم، مولف، مدرس دانشگاه و محقق اهل ایران است. او فارغ التحصیل مقطع کارشناسی ارشد مطالعات ترجمه است و به ویژه به مباحث مرتبط با ترجمه و فناوری و تاثیر فناوری های نوین بر روی صنعت ترجمه می پردازد.
نوشتههای بیشتر از مریم پورگلوی
دیدگاهتان را بنویسید