انواع ترجمه از نظر جولیان هاوس
جولیان هاوس ترجمه متون ادبی را به دو دسته تقسیم می کند: ترجمه نهان و ترجمه آشکار.
ترجمه نهان
ترجمه نهان به ترجمه ای گفته می شود که در آن برای رساندن معنی متن اصلی از ساختارهای طبیعی و معمول در زبان مقصد استفاده می شود و لذا زبان ترجمه به حدی روان و طبیعی است که خواننده تصور می کند در حال مطالعه متن اصلی است و در واقع، طبیعی بودن زبان، ماهیت ترجمه را چنان پنهان می کند که از نظر معیارهای زبان شناختی نمی توان بین این دو نوع ترجمه و متون غیرترجمه ای زبان مقصد فرقی قائل شد. این نوع ترجمه، معنی گراست و هدف مترجم رشاندن معنی در قالب ساختار طبیعی زبان مقصد است و نه ترجمه لغات و عبارات اصلی.
ترجمه آشکار
در ترجمه آشکار، ماهیت ترجمه آشکارا پیداست که علت آن غیرطبیعی و تصنعی بودن زبان ترجمه است که ماهیت ترجمه را به وضوح نشان می دهد. در این نوع ترجمه توجه چندانی به ساختارهای طبیعی زبان مقصد نمی شود و کلمات و ساختار نحوی متن اصلی بیشتر مورد توجه قرار می گیرد و در نتیجه باعث غیرطبیعی و نامعمول جلوه کردن ترجمه می شود.
بر اساس مدل هاس، برخی از متون مبدأ در فرهنگ مبدأ جایگاه مستقلی دارند. یعنی این گونه متن ها با فرهنگ و جامعه پیوندی جدایی ناپذیر دارند و صرفا مخاطبان مبدا را هدف قرار می دهند. به منظور دست یافتن به ترجمه ای مناسب برای این دسته از متن های مبدا لازم است ترجمه ای آشکار تولید شود یعنی ترجمه ای که در آن مخاطبان زبان مقصد آشکارا مورد خطاب مستقیم قرار نگرفته باشند. در نتیجه، هنگام تولید چنین متن مقصدی تلاشی در جهت تولید یک متن اصلی دیگر صورت نمی گیرد زیرا ترجمه آشکارا باید ترجمه باشد. نیز، به دلیل وابستگی شدید متن مبدأ به فرهنگ مبدأ نمی توان نقش اصلی آن ار از نظر بافت، مخاطب و غیره در متن مقصد حفظ کرد.
موعظه ها، سخنرانی های سیاسی و اغلب نوشته های هنری همگی نمونه انواع متونی هستند که چنین رویکردی برای ترجمه آنها مناسب است. در این چارچوب، ترجمه هایی که برای مخاطبین خاص (مانند نسخه هایی از آثار کلاسیک که برای کودکان نوشته می شود) یا برای اهدافی خاص مانند ترجمه های میان خطی انجام شده اند نسخه های آشکار متن مبدأ خوانده می شوند.
ترجمه نهان اصطلاح دیگری است که هاوس برای یکی از دو شیوه ترجمه در طبقه بندی خود مطرح کرده است. هدف از ترجمه نهان، تولید متن مقصدی است که مانند متن اصلی بلاواسطه برای مخاطبان خود معنادار است، همان طور که برای مخاطبان زبان مبدا معنادار بوده است. از این رو، تولید ترجمه نهان کوششی است برای پنهان کردن ماهیت ترجمه ای متن مقصد از راه تولید متنی که معادل نقشی متن مبدا است.
طبق مدل هاوس، چنین رویکردی برای آن دسته از متون مبدأ مناسب است که جایگاه مستقلی در فرهنگ مبدأ ندارند یا به عبارت دیگر، با زبان ها، سنت ها یا هر بعد دیگری از فرهنگ مبدا پیوند جدایی ناپذیری نخورده اند. به دلیل همین ریشه نداشتن در فرهنگ، استدلال می کنند که در چنین مواردی می توان نقش اصلی متن را (یا هدفی را که دنبال می کند) در ترجمه بازآفرید اما باید از نوعی فیلتر فرهنگی استفاده شود زیرا از طریق آن می توان در متن مقصد یک پیکربندی فرهنگی ایجاد کرد که معادل پیکربندی فرهنگی متن مبدا باشد.
با این حال، استفاده نامناسب از فیلتر فرهنگی به تولید نسخه ای پنهان می انجامد که بنا به تعریف ترجمه ای نابسنده به شمار می آید. متون تبلیغاتی، روزنامه ای و فنی همگی از جمله متن هایی هستند که ترجمه پنهان برای آنها مناسب است. از این گذشته، اکثر مترجمان کتاب مقدس از چنین رویکردی استفاده می کنند تا پیغامی که می خواهند انتقال دهند به بیشترین حد ممکن برای مخاطبان جدید معنادار باشد.
درباره مریم پورگلوی
مریم پورگلوی، مترجم، مولف، مدرس دانشگاه و محقق اهل ایران است. او فارغ التحصیل مقطع کارشناسی ارشد مطالعات ترجمه است و به ویژه به مباحث مرتبط با ترجمه و فناوری و تاثیر فناوری های نوین بر روی صنعت ترجمه می پردازد.
نوشتههای بیشتر از مریم پورگلوی
دیدگاهتان را بنویسید